به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ هر بار که تصاویری از حیوان‌گزیدگی افراد به ویژه کودکان در فضای مجازی یا رسانه‌ها منتشر می‌شود، جامعه در بهت و اندوه فرو می‌رود. چهره‌های معصوم کودکانی که قربانی رهاشدگی حیوانات ولگرد یا حتی خانگی می‌شوند، بار دیگر ضرورت توجه به معضل «حیوان‌گزیدگی» را یادآور می‌سازد؛ معضلی که نه تنها هزینه‌های سنگین درمانی بر کشور تحمیل می‌کند، بلکه هر ساله جان شماری از هموطنان را نیز می‌گیرد. این در حالی است که بسیاری از این حوادث تلخ با آموزش صحیح، کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد، واکسیناسیون به‌موقع حیوانات و ارتقای فرهنگ مسئولیت‌پذیری در میان صاحبان سگ‌ها، کاملاً قابل پیشگیری هستند.
آمار نگران‌کننده حیوان‌گزیدگی در کشور
بر اساس گزارش رسمی وزارت بهداشت، در سال 1403، تعداد 409 هزار و 221 مورد حیوان‌گزیدگی در کشور شناسایی شده است. این آمار معادل 476 مورد در هر صد هزار نفر جمعیت است و نشان می‌دهد که حیوان‌گزیدگی همچنان یکی از مهم‌ترین تهدیدات بهداشت عمومی در کشور محسوب می‌شود.
به گفته مسئولان وزارت بهداشت، تمامی افراد گزیده‌شده به مراکز مراقبت و پیشگیری از هاری مراجعه کرده و اقدامات ضروری شامل شست‌وشوی زخم، تزریق واکسن و سرم ضد هاری را دریافت کرده‌اند. با این حال، در همین سال 24 نفر بر اثر ابتلا به بیماری هاری جان خود را از دست دادند؛ اغلب این افراد یا به مراکز خدمات جامع سلامت مراجعه نکرده بودند یا مراحل درمان و واکسیناسیون خود را به‌طور کامل طی نکردند.
بیشترین موارد حیوان گزیدگی در تهران؛ 4 استان در صدر جدول مرگ ناشی از هاری
از نظر پراکندگی جغرافیایی، بیشترین موارد حیوان‌گزیدگی در استان تهران گزارش شده است و پس از آن استان‌های گیلان، مازندران و گلستان در رتبه‌های بعدی قرار دارند. همچنین بیشترین موارد مرگ ناشی از هاری در استان مازندران، سپس گیلان، البرز و کرمان ثبت شده است. این آمار نشان می‌دهد که احتمال بروز بیماری هاری، اگرچه در برخی استان‌ها بیشتر است، اما در سراسر کشور وجود دارد.
سگ‌های خانگی عامل 70 درصد سگ‌گزیدگی‌ها!
برخلاف تصور عمومی که معمولاً تنها سگ‌های ولگرد را عامل بروز بیماری هاری و حیوان‌گزیدگی می‌دانند، گزارش‌های رسمی وزارت بهداشت نشان می‌دهد که سگ‌های خانگی نیز سهم قابل توجهی در ایجاد این حوادث دارند. در بسیاری از موارد، بی‌توجهی صاحبان به اصول نگهداری صحیح، واکسیناسیون منظم و رعایت نکات ایمنی هنگام سگ‌گردانی، زمینه‌ساز بروز آسیب‌های جدی شده است. آن طور که شیرزادی، کارشناس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت می‌گوید:«70 درصد موارد سگ‌گزیدگی از سوی سگ‌های صاحبدار است و لذا افرادی که نسبت به نگهداری از حیوانات خانگی مانند سگ و گربه اقدام می‌کنند نیز باید اطلاعات کافی از نحوه انتقال بیماری از طریق این حیوانات کسب کنند.»
بار مالی سنگین درمان و پیشگیری از هاری
ابعاد معضل سگ‌گردانی و وجود سگ‌های ولگرد تنها به خسارات انسانی محدود نمی‌شود و هزینه‌های پیشگیری و درمان هاری، بار مالی سنگینی نیز بر دوش نظام سلامت قرار داده است. بر اساس اعلام وزارت بهداشت، هم‌اکنون بیش از 700 واحد پیشگیری از هاری در کشور فعال هستند که واکسیناسیون پس از حیوان‌گزیدگی را به‌صورت رایگان برای مردم انجام می‌دهند اما تأمین این خدمات رایگان برای دولت هزینه‌بر است.
طبق اعلام قبلی وزارت بهداشت به تسنیم، هر دوز واکسن هاری حدود 5 یورو قیمت دارد و سالانه نزدیک به 500 هزار دوز واکسن در کشور مصرف می‌شود. این واکسن‌ها به‌طور کامل وارداتی هستند و کشور در تأمین آن‌ها به منابع خارجی وابسته است. از سوی دیگر برای هر فردی که دچار حیوان گزیدگی شده، سرم ضدهاری نیز تجویز می‌شود.
محمد زینلی، رئیس مرکز اداره بیماری‌های زئونوز وزارت بهداشت درباره بار مالی ناشی از پیشگیری هاری می‌گوید: «برآوردها نشان می‌دهد که هزینه سالانه واکسیناسیون هاری و تأمین سرم ایمنی در کشور بین 500 تا 1,000 میلیارد تومان است. این عدد بسته به شرایط، تغییرات ارزی و تعداد موارد نیازمند تزریق، متغیر خواهد بود.»
قرار دادن این آمارها در کنار آمار گزش توسط سگ‌های صاحبدار، نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از هزینه‌های تحمیل شده به نظام سلامت کشور ناشی از گزش همین سگ‌های صاحبدار است، وضعیتی که تداوم آن علاوه بر پیامدهای انسانی و بهداشتی، هزینه‌های سنگینی برای تأمین واکسن، سرم و خدمات درمانی به نظام سلامت کشور تحمیل می‌کند.
لزوم آموزش، فرهنگ‌سازی و کنترل سگ‌های ولگرد
کارشناسان و فعالان حوزه سلامت بر این باورند که پیشگیری از حیوان‌گزیدگی نیازمند یک رویکرد چندجانبه است. از یک سو، باید فرهنگ صحیح سگ‌گردانی و مسئولیت‌پذیری صاحبان حیوانات خانگی آموزش داده شود تا از رها کردن یا کنترل‌نکردن سگ‌ها در اماکن عمومی جلوگیری شود. از سوی دیگر، واکسیناسیون و عقیم‌سازی سگ‌های ولگرد و اجرای برنامه‌های جدی برای کنترل جمعیت آن‌ها باید در دستور کار نهادهای مسئول قرار گیرد.
تجربه کشورهای مختلف نشان داده است که اجرای هم‌زمان این راهکارها، نه‌تنها از بروز موارد مرگبار هاری جلوگیری می‌کند، بلکه هزینه‌های سنگین نظام سلامت را نیز کاهش می‌دهد. در غیر این صورت، روند کنونی ادامه خواهد یافت و جامعه همچنان شاهد حوادث دلخراشی خواهد بود که با مدیریت مسئولانه قابل اجتناب هستند.
حیوان‌گزیدگی دیگر یک مشکل فردی نیست، بلکه یک بحران اجتماعی و بهداشتی است که هم جان انسان‌ها را تهدید می‌کند و هم منابع مالی کشور را می‌بلعد. حال پرسش جدی این است که آیا نهادهای ذی‌ربط برای مقابله با این معضل برنامه‌ای جامع و هماهنگ خواهند داشت یا همچنان باید منتظر انتشار تصاویر دلخراش دیگری از قربانیان کوچک این بی‌توجهی باشیم؟